هدایت محمد (قرآن)یکی از فضایل پیامبراسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله، بهره‌مندی ایشان از هدایت ویژه است. در این مقاله آیات مرتبط با هدایت‌یافتگی حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند. ۱ - بهره‌مندی از هدایت ویژه قرآنپیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، بهره‌مند از هدایت ويژه قرآن: «وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَ لَا الْإِيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا ...؛همانگونه كه بر پيامبران پيشين وحي فرستاديم بر تو نيز روحي را به فرمان خود وحي كرديم، تو پيش از اين نمي‌دانستي كتاب و ايمان چيست (و از محتواي قرآن آگاه نبودي) ولي ما آنرا نوري قرار داديم كه بوسيله آن هر كس از بندگان خويش را بخواهيم هدايت مي‌كنيم....» ۲ - بهره‌مندی از هدایت خاص الهیبرخوردارى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از هدایت خاصّه خداوند: ۱. «وكَذلِكَ جَعَلنا لِكُلّ نَبىٍّ عَدُوًّا مِنَ المُجرِمينَ وكَفى بِرَبّكَ هاديًا ونَصيرا؛و اينگونه براي هر پيامبري دشمني از مجرمان قرار داديم، اما همين بس كه خدا هادي و ياور تو است.» ۲. «... قُلِ اللَّهُ وانّا او ايّاكُم لَعَلى هُدًى او فى ضَللٍ مُبين • قُل ... وانِ اهتَدَيتُ فَبِما يوحى الَىَّ رَبّى ...؛ ... بگو الله، و ما يا شما بر (طريق) هدايت يا در ضلالت آشكاري هستيم.بگو: ... و اگر هدايت يابم به وسيله آنچه پروردگارم به من وحي مي‌كند هدايت مي‌يابم....» ۳. «وَ وَجَدَكَ ضَالًّا فَهَدى وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ؛ و تو را گمشده يافت و هدايت كرد.و تو را فقير يافت و بي‌نياز نمود.» ۴. «ارَءَيتَ ان كانَ عَلَى الهُدى؛به من خبر ده اگر اين بنده بر طريق هدايت باشد.» مقصود از ضمير مستتر در «كان»، محمد صلى‌الله‌عليه‌وآله است. ۳ - هدایت در پرتو وحی الهیپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، تحت هدايت وحی الهى: ۱. «... قُلْ ما يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَ ... قُلْ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما تَلَوْتُهُ عَلَيْكُمْ وَ لا أَدْراكُمْ بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيكُمْ عُمُراً مِنْ قَبْلِهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ؛ ... مي‌گويند قرآني غير از اين بياور، و يا آنرا تبديل كن (و آيات نكوهش بتها را بردار!) بگو من حق ندارم كه آنرا از پيش خود تغيير دهم، فقط از چيزي كه بر من وحي مي‌شود پيروي مي‌كنم... بگو اگر خدا مي‌خواست من اين آيات را بر شما نمي‌خواندم و از آن آگاهتان نمي‌كردم چه اينكه مدتها پيش از اين در ميان شما زندگي نمودم آيا نمي‌فهميد؟!» ۲. «قُل ... وانِ اهتَدَيتُ فَبِما يوحى الَىَّ رَبّى ...؛بگو:... و اگر هدايت يابم به وسيله آنچه پروردگارم به من وحي مي‌كند هدايت مي‌يابم....» ۳. «وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَ لَا الْإِيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ إِنَّكَ لَتَهْدِي إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ.صِرطِ اللَّهِ الَّذى لَهُ ما فِى السَّموتِ وما فِى الارضِ ...؛همانگونه كه بر پيامبران پيشين وحي فرستاديم بر تو نيز روحي را به فرمان خود وحي كرديم، تو پيش از اين نمي‌دانستي كتاب و ايمان چيست (و از محتواي قرآن آگاه نبودي) ولي ما آنرا نوري قرار داديم كه بوسيله آن هر كس از بندگان خويش را بخواهيم هدايت مي‌كنيم، و تو مسلما به سوي راه مستقيم هدايت مي‌كني. راه خداوندي كه تمام آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن او است....» ۴. «قُلْ ما كُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ وَ ما أَدْرِي ما يُفْعَلُ بِي وَ لا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَ ...؛بگو: من پيامبر نوظهوري نيستم، و نمي‌دانم خداوند با من و با شما چه خواهد كرد؟ من تنها از چيزي پيروي مي‌كنم كه بر من وحي مي‌شود....» ۴ - بهره‌مندی از هدایت پایداربرخوردارى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از هدايت استوار و پايدار الهى: «أَ لَيْسَ اللَّهُ بِكافٍ عَبْدَهُ ... وَ مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُضِلٍ ...؛ آيا خداوند براي (نجات و حفظ) بنده اش كافي نيست ؟ ... و هر كس را خدا هدايت كند هيچ گمراه كننده اي نخواهد داشت....» ۵ - نیازمندی پیامبر به هدایتپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، نيازمند هدايت الهى براى رهنمون شدن به صراط مستقیم: ۱. «قُلْ إِنَّنِي هَدانِي رَبِّي إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ دِيناً قِيَماً مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛بگو: پروردگارم مرا به راه راست هدايت كرده، آئيني پا بر جا و ضامن سعادت دين و دنیا، آئین ابراهیم همان كسي كه از آئينهاي خرافي محيط خود روي گردانيد و از مشرکان نبود.» ۲. «... وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ يَهْدِيَكَ صِراطاً مُسْتَقِيماً؛... و نعمتش را بر تو تمام كند، و به راه راست هدايتت فرمايد.» ۶ - هدایت یافتن به اسلامهدايت يافتن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به شريعت اسلام، پس از ناآگاهى از آن، نعمتى بزرگ از جانب خداوند و شايسته يادآورى: «وَ وَجَدَكَ ضَالًّا فَهَدى وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ؛ و تو را گمشده يافت و هدايت كرد.و تو را فقیر يافت و بي‌نياز نمود.» ۷ - سپاسگزاری از هدایت‌های قرآنبرخوردارى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از هدايتهاى قرآن، مقتضى سپاسگزاری او به درگاه الهى: «إِنَّما أُمِرْتُ ... وَ أَنْ أَتْلُوَا الْقُرْآنَ فَمَنِ اهْتَدى فَإِنَّما يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ ... وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ ...؛(بگو) من مامورم... و اينكه قرآن را تلاوت كنم هر كس هدايت شود براي خود هدايت شده ... بگو حمد و ستايش مخصوص ذات خداست....» ۸ - نصرت پیامبر در هدایتربوبیّت خدا مقتضى هدايت يافتگى و نصرت و یاری پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: «وَ قالَ الرَّسُولُ .... وَ كَفى بِرَبِّكَ هادِياً وَ نَصِيراً؛ وورسول گفت... اما همين بس كه خدا هادی و ياور تو است. » ۹ - عناوین مرتبطامداد به محمد (قرآن) و هدایت محمد به صراط مستقیم (قرآن). ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۱۹۴، برگرفته از مقاله «هدایت‌یافتگی محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۳، ص۱۱۴، برگرفته از مقاله «هدایت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله». |